Το Νευροκόπι είναι ένας από τους ομορφότερους δήμους της Μακεδονίας και προ Καλλικράτη ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμο στην Ελλάδα. Καταλαμβάνει 874 τ. χλμ. περιτριγυρισμένος από τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους του Φαλακρού και του Όρβηλου. Δεσπόζει στον εύφορο κάμπο του λεκανοπεδίου, γνωστός για την περίφημη πατάτα, τα γευστικότατα φασόλια του καθώς και τις χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη χειμερινή περίοδο. Το Kάτω Νευροκόπι απέχει 42 χιλιόμετρα από την Δράμα, την πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού.
Η ευρύτερη περιοχή του Κάτω Νευροκοπίου έχει κατοικηθεί από την Παλαιολιθική περίοδο. Οι κάτοικοι κατά την Αρχαϊκή εποχή είχαν επαφές με τα κεντρικά Βαλκάνια, αλλά και με τα παράλια της Μακεδονίας και Θράκης. Οι φυλές που κατοικούσαν ήταν Θρακικές, κυρίως Οδομάντες και Ηδωνοί. Η περιοχή του λεκανοπεδίου του Κάτω Νευροκοπίου κατακτήθηκε από το Φίλιππο Β΄. Μετά τη Μάχη των Φιλίππων, το 42 π.Χ. εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, Ρωμαίοι. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, υπήρχαν μεγάλα κτήματα, ιδιωτικά και μοναστικά. Μετά τον 7ο αιώνα η περιοχή δέχτηκε κύματα σλαβικών επιδρομών από το Βορρά. Το 1383 κατακτήθηκε η περιοχή από τους Οθωμανούς και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μουσουλμάνοι. Το 1530 είχε 385 χριστιανικά και 219 μουσουλμανικά νοικοκυριά. Το 1870 ιδρύθηκε η Βουλγαρική εξαρχία και μια μακρά περίοδος εθνικών ανταγωνισμών λαμβάνει χώρα και στο Κάτω Νευροκόπι. Το 1882 ξεκίνησε η προσπάθεια της Ελληνικής πλευράς να αμυνθεί στις Βουλγαρικές αξιώσεις με τη βοήθεια της μητρόπολης. Οι εξαρχικοί του Κάτω Νευροκοπίου διεκδίκησαν το ναό του Αγίου Δημητρίου. Το 1899 οι εξαρχικοί προκάλεσαν επεισόδια για τον έλεγχο του ναού και η Οθωμανική διοίκηση αποφάσισε να αναστείλει τη λειτουργία του. Το Πάσχα του 1901 η Οθωμανική διοίκηση επέτρεψε την επαναλειτουργία του ναού με τη συμφωνία της εναλλάξ λειτουργίας σε ελληνικά και βουλγαρικά, αλλά το Πάσχα του 1902 λόγω της συνέχισης των επεισοδίων, ο ναός ξανάκλεισε. Την επόμενη χρονιά, Βούλγαροι κομιτατζήδες ανέλαβαν ένοπλη δράση στην περιοχή προκειμένου να τρομοκρατήσουν τους ελληνικούς πληθυσμούς. Τότε δολοφονήθηκε και ο δάσκαλος Θωμάς Παπαγεωργίου. Τον Οκτώβριο του 1903 με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Δράμας, ο ναός του Αγίου Δημητρίου λειτούργησε ξανά, ενόψει της γιορτής του ομώνυμου Αγίου με συμμετοχή πατριαρχικών και εξαρχικών. Ανήμερα του Αγίου Δημητρίου όμως, ένοπλη ομάδα 30 κομιτατζήδων επιτέθηκαν στο ναό και συνέλαβαν τους Έλληνες εκκλησιαστικούς επιτρόπους Ιωάννη Ζαφειρίου, Νικόλαο Γερμανό, το γιο του, Γεώργιο Γερμανό, και το δάσκαλο Κωνσταντίνο Χρηστίδη, τους οποίους εκτέλεσαν. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1906, σώμα 300 κομιτατζήδων περικύκλωσαν το Κάτω Νευροκόπι και μετά από τρίωρη επίθεση δολοφόνησαν τους Έλληνες προύχοντες. Ο ελληνικός στρατός μπήκε στη κωμόπολη στις 4 Ιουλίου του 1913. Τα επόμενα χρόνια, και μετά τις ανταλλαγές πληθυσμών, στο Κάτω Νευροκόπι κατέφυγαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι μετανάστευσαν στην Τουρκία σύμφωνα με την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών ενώ, μέχρι το 1932, 324 εξαρχικές οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Την 1η Απριλίου του 1927 η κωμόπολη μετονομάστηκε από Ζύρνοβο σε Κάτω Νευροκόπι. Σήμερα αποτελεί την έδρα του νέου διευρυμένου Δήμου καθώς παραδοσιακά ήταν το διοικητικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο του ευρύτερου λεκανοπεδίου.
Όποιος επισκεφτεί το Κάτω Νευροκόπι θα παρατηρήσει ότι τα παραδοσιακά σπίτια πλάι στα σύγχρονα, σμίγουν αρμονικά το χθες με το σήμερα.
Όμως το Νευροκόπι δεν είναι μόνο αυτά, είναι το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον που έχει υποστεί την ελάχιστη δυνατή ανθρώπινη παρέμβαση, είναι τα μεταβυζαντινά μνημεία και οι εκκλησίες, είναι τα εξαίσια δάση τα οποία είναι απολύτως προσβάσιμα μέσω των ευρωπαϊκών μονοπατιών Ε6 και EuroVelo αλλά και του επαρχιακού οδικού δικτύου που οδηγεί στα σημεία εισόδου και άλλα πολλά τα οποία θα είναι πιο συναρπαστικό να τα ανακαλύψει ο επισκέπτης.
Στην κωμόπολη δεσπόζει η μεγαλοπρεπής εκκλησία του Αγίου Δημητρίου χτισμένη το 1866, με τοιχογραφίες στο εσωτερικό και το εντυπωσιακό καμπαναριό στην αυλή. Ανάμεσα στις εικόνες του τέμπλου, δημιουργίες πιθανώς του γνωστού ντόπιου ζωγράφου Γεωργίου από τη δεκαετία του 1870, ξεχωρίζει η εικόνα του Αγίου Δημητρίου με τις μορφές της σε χρυσοκέντητες πολυτελείς φορεσιές. Ο Άγιος Δημήτριος είναι ο πολιούχος του χωριού. Aντίγραφο της Παναγίας Φανερωμένης και η Παναγία η Επτάσπαθη, κειμήλια 2 προσκυνητάρια, το ξυλόγλυπτο τέμπλο, ο άμβωνας και ο δεσποτικός θρόνος.
Βασικό κομμάτι του Πολιτισμού είναι οι Σύλλογοι, που κρατούν ζωντανά από γενιές σε γενιές, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου.
Ιστορικότερος όλων είναι ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νευροκοπίου, με την επωνυμία «Πολιτιστική Εστία Νευροκοπίου». Ιδρύθηκε το 1975 και δραστηριοποιείται μέχρι και σήμερα. Με τις εκδηλώσεις και τις διάφορες δραστηριότητες που διοργανώνει, καταφέρνει να κρατάει αναλλοίωτο τον Πολιτισμό στον τόπο μας.
Ο Σύλλογος Ποντίων Κάτω Νευροκοπίου «Αλέξανδρος Υψηλάντης», ο οποίος ιδρύθηκε το 1978, υφίσταται μέχρι και σήμερα κρατώντας ζωντανή την ποντιακή παράδοση με την εκμάθηση στους νέους και όχι μόνο των ποντιακών παραδοσιακών χορών , ήθη και εθίμων.
Σταυροδρόμι Ιστορίας μέσα στους αιώνες, το Νευροκόπι είναι τόπος με συμμετοχή και αποτύπωμα στην πορεία της. Αποκορύφωμα η περίοδος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου καθώς η περιοχή φιλοξενούσε για γεωστρατηγικούς λόγους ένα μεγάλο μέρος της θρυλικής Γραμμής Μεταξά. Τα ολοζώντανα ίχνη της σας περιμένουν να τα ξαναζήσετε!
Το Νευροκόπι σε κερδίζει με τον πιο φυσικό τρόπο. Σου ανοίγεται για να διαλέξεις εσύ, από όσα απλόχερα σου προσφέρει. Σπορ και δραστηριότητες κάθε έντασης, βόλτες σε χωριά μέσα στη Φύση και σε μνημεία που εκείνη δημιούργησε. Και επισκέψεις σε άλλα μνημεία της Ιστορίας που έφτιαξαν οι άνθρωποι.
Ή απλώς αφήνεσαι στην ομορφιά όσων ξεδιπλώνονται γύρω σου και απολαμβάνεις αρώματα και γεύσεις που σε γυρίζουν στις ρίζες σου.
Εδώ, ο χρόνος κυλάει αλλιώς. Γιατί η Φύση δε βιάζεται, έχει τους αιώνιους ρυθμούς της και σε εμπνέει να τους αφουγκραστείς, σε αυτό το παντοτινό σταυροδρόμι των καιρών. Στα χνάρια ένδοξων σελίδων Ιστορίας που σε προσκαλούν να ξαναζήσεις, σήμερα.
Ανάμεσα σε επιβλητικά βουνά όπου η ζωή πάλλεται σε αέναους κύκλους, σε λίμνες και ποτάμια, που κάθε άνοιξη ξυπνούν τον τόπο, που ξεκουράζεται.
Έναν τόπο αληθινό σαν τους ανθρώπους του. Που σέβονται τη δύναμη της φύσης και συνεργάζονται μαζί της, γενιές πριν η Αειφορία μπει στη δική μας σκέψη. Προχωρούν χέρι – χέρι με τη γη τους που τους χαρίζει καρπούς ξεχωριστούς.
Αυτή η σχέση με τη Φύση είναι που φωτίζει το βλέμμα τους και ζεσταίνει τις καρδιές, ακόμη και όταν το χιόνι σκεπάζει τα πάντα.
Αν όλα αυτά μοιάζουν παραμύθι γιατί ξεχάστηκαν εκεί στο γκρίζο της πόλης, το Νευροκόπι είναι πάντα πρόθυμο να στα θυμίσει, κάθε εποχή. Γιατί εδώ, δεν είσαι κοντά στη Φύση, είσαι ξανά μέσα της.
Θα νιώσεις ότι ανήκεις εδώ, γιατί η Φύση είναι το σπίτι σου. Πάντα ήταν. Και συ, επιτέλους επιστρέφεις.
Η πρωτεύουσα του Δήμου, με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική που συνδυάζει αρμονικά το παραδοσιακό με το σύγχρονο, μέσα στη φύση που το περιβάλλει από κάθε πλευρά του.
Ένας τόπος με τόσο έντονη Ιστορία όπως το Νευροκόπι, είναι σχεδόν αυτονόητο να έχει τόσο δυνατή σχέση με την Πίστη. Είναι φανερή σε κάθε λαμπρή εκκλησία, κάθε ταπεινό ξωκλήσι, κάθε εικόνα και τοιχογραφία που θα δείτε. Από τις τόσες που υπάρχουν σε όλο το Νευροκόπι διαλέξαμε και σας προτείνουμε όσες δεν πρέπει να χάσετε. Και θα σας εμπνεύσουν να αναζητήσετε και τις υπόλοιπες!
Μια μικρή πόλη με μεγάλη ιστορία, που σφύζει από ζωή, όλο το χρόνο. Φιλόξενο κέντρο πολιτισμού και ζωντανής παράδοσης.
Το Νευροκόπι (ή Κάτω Νευροκόπι) διαθέτει αρκετές επιλογές για επισκέπτες κάθε εποχής — από ζεστά καφέ και ταβέρνες με τοπικές γεύσεις, μέχρι άνετα ξενοδοχεία και ξενώνες που λειτουργούν όλο τον χρόνο.
