Στα βόρεια του Νομού Δράμας, εκεί όπου η Ελλάδα συναντά τη Βουλγαρία, απλώνεται ήσυχα αλλά περήφανα η Εξοχή – ένα χωριό που σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή που στρίβεις από την εθνική οδό. Μέχρι το 1927 το χωριό ήταν γνωστό ως Βέσμη και κατοικούνταν από χριστιανούς και μουσουλμάνους, απόγονους κυρίως εξισλαμισμένων Ελλήνων.
Στον οικισμό σώζονται σημαντικά μνημεία του παρελθόντος: το παλιό οθωμανικό τέμενος του 15ου αιώνα – από τα αρχαιότερα των Βαλκανίων – και το γειτονικό χαμάμ, καθώς και η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που χτίστηκε το 1866 από Ρώσους μαστόρους, αποτυπώνοντας τον πλούτο της πολυπολιτισμικής συνύπαρξης. Βόρεια του χωριού έχει εντοπιστεί ταφικός τύμβος της ύστερης εποχής του Χαλκού.
Η Εξοχή γνώρισε δύσκολες εποχές: εκκένωση στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σφοδρές συγκρούσεις στον Εμφύλιο, απώλειες και ξεριζωμό. Μετά τον πόλεμο, στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ, ανεγέρθηκαν μικρές κατοικίες για τους πρόσφυγες – οι περίφημοι «πυρήνες» – εκ των οποίων πολλοί έμειναν ημιτελείς, σιωπηλά μνημεία μιας εγκαταλειμμένης ελπίδας. Από το 1924 έως τον πόλεμο λειτουργούσε τελωνείο, ενώ το 2005 με την επαναλειτουργία του Συνοριακού Σταθμού Εξοχής το χωριό ξαναβρέθηκε στο επίκεντρο της διασυνοριακής συνεργασίας.
Σήμερα, η Εξοχή διατηρεί τον αγροτικό της χαρακτήρα, με κύρια καλλιέργεια την πατάτα και προϊόντα υψηλής ποιότητας. Το φυσικό της περιβάλλον είναι μοναδικό: δάση δρυός, καθαρά νερά, σπάνια βότανα και μια μικρή, κρυμμένη λίμνη συνθέτουν έναν τόπο ιδανικό για φυσιολάτρες και περιηγητές. Ο παλιός νερόμυλος, ο πετρόκτιστος υδραγωγός από το Στρανγκάτς και η τοξωτή γέφυρα στον παλιό δρόμο στέκουν ακόμη, αγέρωχα, μαρτυρώντας την αυθεντική ζωή των περασμένων δεκαετιών.
Σε μια βόλτα μόλις 500 μέτρων μέσα στο χωριό, ο επισκέπτης μπορεί να ανακαλύψει την ιστορία 500 χρόνων της περιοχής.
Η Εξοχή δεν είναι απλώς ένα ακριτικό χωριό· είναι ένας τόπος αντοχής, πνευματικής συνοχής και φυσικής ομορφιάς, που αναδεικνύει τη βαθιά ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη, σεβασμό στη μνήμη και επαφή με την αυθεντικότητα της ελληνικής υπαίθρου.
