Το Περιθώριο, χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός οικισμός από το 1978 (ΦΕΚ 594/Δ/13-11-1978), είχε ιδιάζουσα σημασία κατά τα χρόνια έξαρσης του Μακεδονικού Ζητήματος. Ο Άγιος Νικόλαος, στα πλαίσια του ελληνοβουλγαρικού ανταγωνισμού, πριήλθε στην κατοχή των πλεοψηφούντων στο χωριό Εξαρχικών, ενώ οι υπόλοιποι χριστιανοί κάτοικοι έχτισαν τον δικό τους ναό, τη Ζωοδόχο Πηγή. Η κεραμοπλαστική χρονολογία [1835 Μαρτίου 7] στον βόρειο τοίχο του ναού αναφέρεται αναμφίβολα στο έτος κατασκευής του.
Ό Άγιος Νικόλαος εντάσσεται στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με εσωτερικό γυναικονίτη σε όροφο στη δυτική πλευρά. Ανοικτή στοά (χαγιάτι) περιβάλλει τη δυτική και το ήμισυ περίπου της βόρειας πλευράς του ναού. Τα περισσότερα από τα αρχικώς μικρά τοξωτά παράθυρα είναι εμφανώς αλλοιωμένα σήμερα, καθώς διευρύνθηκαν, έγιναν ορθογώνια και απέκτησαν τσιμεντένια περιθυρώματα. Στην ίδια ακριβώς φάση μετασκευών αντικαταστάθηκαν τα ξύλινα στοιχεία του γυναικωνίτη (στηρίγματα ισογείου, κλίμακα ανόδου, δάπεδο, στηθαίο με καφασωτό) από τσιμεντένια.
Το τέμπλο του ναού χρονολογείται επακριβώς, βάσει γραπτής χρονολογίας [1847 ίουνίου] στη βάση του γραπτού των Λυπηρών, και εντάσσεται στην κατηγορία των τέμπλων που συνδυάζουν ξυλόγλυπτη – και μάλιστα σε βαθύ ανάγλυφο – διακόσμηση, αν και η λαδομπογιά κάλυψε μέρος την αρχικής ζωγραφικής. Καθόλο το μήκος του επιστυλίου υπάρχουν δύο σειρές εικόνων, από τις οποίες αυτές του αγ. Δημητρίου και του αρχάγγελου Μιχαήλ (1846) κλάπηκαν και αντικαταστάθηκαν με νεωτερικές, του 1986. Στην αρχική ξυλόγλυπτη σκευή του ναού εντάσσονται, ακόμη, ο δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας, πιθανώς τα στασίδια, κ.λπ.
Οι δεσποτικές εικόνες δεν υπογράφονται, παρουσιάζουν όμως συγγένειες με έργα του Στέργιου Γεωργιάδη από το Νευροκόπι. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δεσποτική εικόνα του αγίου Σπυρίδωνα, χορηγεία του ισναφίου των σιδηρουργών, που προδίδει το γεγονός ότι τον 19 ο αιώνα το Περιθώρι ήταν ακμάζον χωριό μεταλλωρύχων. Το αρχικό ζωγραφικό διάκοσμο αφορά η απόδοση του Παντοκράτορα στο μέσο της οροφής του κεντρικού κλίτους, καθώς και αρκετές φορητές εικόνες του 1865, αναρτημένες σήμερα σους κίονες προς το κεντρικό κλίτος. Το υπέρυθρο τοξωτό προσκυνητάρι πάνω από τη βόρεια είσοδο στον ναό, καλύπτεται με τοιχογραφία που αποδίδει τον άγιο Νικόλαο, ενώ αυτό από την δυτική τη Θεοτόκο Πλατυτέρα. Και οι δύο τοιχογραφίες επιζωγραφήθηκαν και εμφανώς αλλοιώθηκαν τα τελευταία χρόνια.
Ανατολικά του ναού διασώζεται περίβλεπτο, κτισμένο με λαξευτή πέτρα, εξάπλευρο καμπαναριό, με ισόγειο, άλλους δύο ορόφους και φανό, και χρονολογείται στα 1911. Βόρεια σε πολύ μικρή απόσταση, εντός του περιβόλου του, διατηρούνται δύο τοίχοι του παλιού σχολείου, η λειτουργία του οποίου ξεκίνησε στο β΄μισό του 19ου αιώνα. To σημερινό δάπεδο με μωσαϊκό αποτελεί σύγχρονη επίστρωση.
Ο ναός αποτελεί ένα από τα εντυπωσιακότερα μεταβυζαντινά μνημεία της περιοχής, σε έναν από τους ιστορικότερους οικισμούς, που διηγείται την ιστορία του τόπου !
