Ιστορικός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου

Στον παραδοσιακό οικισμό του Παγονερίου, σε υψόμετρο 670 μέτρων πίσω από το Φαλακρό, βρίσκεται ο ιστορικός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της περιοχής. Ο ναός, τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με γυναικωνίτη (διαστάσεων 19,30 x 12,50 μ.), χρονολογείται από το 1835, όπως τεκμαίρεται από την ανάγλυφη επιγραφή στη λίθινη ανατολική όψη. Ωστόσο, αυτή η χρονολόγηση πιθανόν να είναι μεταγενέστερη, καθώς στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν εικόνες με χρονολογίες 1812 και 1813.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα του Χριστού στο δεσποτικό, όπου σώζεται η ανορθόγραφη αλλά ιστορικά πολύτιμη επιγραφή: «Δηά σινδρομής και δαπάνης του τιμιοτάτου Κόστα Μουμτζή 1812, Σεπτεμβρίου α΄ / χειρ Κυριαζή από Αίνου». Ο αγιογράφος της εικόνας, ο Κυριαζής από την Αίνο (σημερινή τουρκική Enez), επιβεβαιώνει και τη δεύτερη παράδοση που διασώζεται στο χωριό: ότι ορισμένες οικογένειες Παγονεριτών κατάγονται από διωγμένους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης. Η πρώτη αναφέρει ότι στο χωριό εγκαταστάθηκαν διωγμένοι από τον Αλή Πασά Ηπειρώτες κτίστες και πετράδες.
Στο προσκυνητάριο βρίσκεται και η άλλη παλαιά εικόνα, η Είσοδος της Θεοτόκου στον Ναό του Σολομώντος, χρονολογημένη από το 1813, η οποία ενισχύει ακόμη περισσότερο την τεκμηρίωση για την πρώιμη λατρευτική ζωή του οικισμού.
Ξεχωριστό χαρακτηριστικό του ναού αποτελεί το επιβλητικό καμπαναριό, χτισμένο το 1881 από λαξευμένο γρανίτη. Οι καμπάνες του, που φέρουν τη χρονολογία 1832, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των παλαιών κατοίκων κατασκευάστηκαν σε πρόχειρο χυτήριο που στήθηκε σε γειτονική οικία. Για τον σκοπό αυτό συγκεντρώθηκαν χάλκινα και χρυσά αντικείμενα μέσω εράνου των οικογενειών του χωριού. Στον τρίτο όροφο λειτουργούσε επί δεκαετίες μηχανισμός εκκρεμούς ρολογιού, ο οποίος σήμερα δεν σώζεται.
Παρά τις επεμβάσεις και φθορές των τελευταίων χρόνων – επικάλυψη της πέτρας με σοβά, κάλυψη τοιχογραφιών και αλλοίωση του παλαιού πλακόστρωτου – διατηρούνται ακόμη σημαντικά στοιχεία του αρχικού ναού: ο Παντοκράτορας μέσα σε οκτάφυλλο ανθέμιο στο κεντρικό κλίτος, οι ξύλινες οροφές, ο δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας και η πύλη του λιθόκτιστου περίβολου.
Δίπλα στην εκκλησία ορθωνόταν μέχρι το 1978–79 το πετρόκτιστο Δημοτικό Σχολείο του 1861, με σχεδόν τριώροφη πρόσοψη προς την πλατεία. Σχολείο και εκκλησία μοιράζονταν κοινή αυλή και αποτέλεσαν επί δεκαετίες ένα ενιαίο σύνολο παιδείας, κοινωνικής ζωής και πίστης.

© 2025 All rights reserved.