Eίναι ένα μικρό χωριό σε υψόμετρο 578 μ. που απέχει 4 χλμ. από το Κάτω Νευροκόπι. Το χωριό ονομάστηκε (1928) Χρυσοκέφαλος προς τιμήν της ΄΄Παναγίας της Χρυσοκεφάλου΄΄ της Τραπεζούντας. Παλαιότερα λεγόταν Βούλκοβο από τη σλαβική λέξη Volk που σημαίνει λύκος, καθώς στην περιοχή ζούσαν πολλές αγέλες λύκων.
Πρόσφατα η εκκλησία του χωριού αφιερώθηκε και στην χάρη της Παναγίας της Χρυσοκεφάλου. Έτσι, η εκκλησία του χωριού πανηγυρίζει πλέον δύο φορές τον χρόνο, την 25 Μαρτίου και την 8 Σεπτεμβρίου (Γέννηση της Θεοτόκου).
Η ιστορία του Ναού
Η ΄Παναγία η Χρυσοκέφαλη΄ θεωρείται η πιο παλιά εκκλησία της Τραπεζούντας, με κτήτορα τον βασιλιά της Καππαδοκίας και Τραπεζούντας Αννιβαλιανό, που ήταν γαμπρός του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο ναός χρονολογείται από το 360 μ.Χ. Η παράδοση αποδίδει την επωνυμία "Χρυσοκέφαλος" είτε στη χάλκινη κάλυψη των πλακών του τρούλου του ναού, που από μακριά φάνταζε χρυσός, είτε στην ύπαρξη σε αυτόν εικόνας της Θεοτόκου με ανάλογη χρυσή επένδυση. Επειδή όμως ο ναός αναφέρεται στις πηγές με την επωνυμία "Χρυσοκέφαλος" ήδη από τον 11ο αιώνα, ενώ ο τρούλος χρονολογείται στο 12ο αιώνα, η εκδοχή που αναφέρεται στην εικόνα πρέπει να θεωρηθεί πιο πιθανή. Πρόκειται για την εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας που υπήρχε στο ναό.
Καταπληκτικά ψηφιδωτά, πολύχρωμα μάρμαρα, καθώς επίσης αρχαιοελληνικοί ραβδωτοί ιωνικοί κίονες και κιονόκρανα, στόλιζαν τον μεγάλο Ναό. Ήταν ο μητροπολιτικός Ναός της πόλης, την εποχή των μεγάλων Κομνηνών.
Μετά την επιτυχημένη αντιμετώπιση της τουρκικής επίθεσης στην πόλη το 1223, η εικόνα κοσμήθηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Α΄ με "λίθους τιμίους και μαργάρους λαμπρούς".
Ο Ναός καταστράφηκε τον Ιούλιο του 1341, κατά την πυρπόληση της Τραπεζούντας από του Τούρκους Αμιτιώτες και ανακαινίσθηκε εκ βάθρων υπό του Τραπεζούντος Ακακίου. Μετά την αποκατάσταση, την ημέρα του Ευαγγελισμού που πανηγύριζε ο Ναός, τελέσθηκαν τα εγκαίνια του νέου ανακαινισμένου Ναού. Στην Ωδή των εγκαινίων αναφέρεται ΄΄εις τον κοσμόσωστον και θείον ευαγγελισμόν … καθ ήν γέγονε νύν και η τήσδε εορτής επωνύμου ιδρυμένου νέου ναού΄΄. Οι αυτοκράτορες Κομνηνοί μετά από νικητήριους πολέμους προσέφεραν πολλά «αφιερωτήρια», αφιερώματα, στην Παναγία (Θεοτόκο) Χρυσοκεφάλου.
Ο Fallmerayer, o οποίος είχε επισκεφθεί τον Ναό το 1840, είχε δει ολόκληρο το μωσαϊκό, το οποίο αναπαρίστανε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου … ΄΄Οι κυανές και χρυσές ψηφίδες της εικόνας σπινθηροβολούσαν και άστραφταν από τις ακτίνες του ήλιου΄΄.
Το 1880 μεγάλο μέρος του ψηφιδωτού του επάνω μέρους της μεγάλης αψίδας καλύφθηκε με κονίαμα. Μετά το 1461 που έπεσε η Τραπεζούντα ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, με όνομα Ortahisar Fatih Buyuk Camii, δηλαδή το μεγάλο τζαμί του Πορθητή (Φατίχ) στο μέσο των τειχών.
Δεν υπάρχει σε όλο τον χριστιανικό κόσμο ΄Παναγία Χρυσοκέφαλος΄.
Δεν υπάρχει επίσης πουθενά χωριό με το όνομα της χάρης της.
Το Χρυσοκέφαλο αποτελεί έναν μικρό οικισμό μέσα στη φύση, στη μέση περίπου της διαδρομής από το Κάτω Νευροκόπι προς τον οικισμό της Εξοχής και τα σύνορα με τη Βουλγαρία.
Στο εξαιρετικής ομορφιάς αλσύλλιο της Αγίας Μαρίνας, σε ένα χιλιόμετρο από το χωριό, μπορείτε να επισκεφθείτε το ομώνυμο παρεκκλήσι.
Στο χωριό λειτουργούν παραδοσιακά καφενεία, προσφέροντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τους κατοίκους και την καθημερινή ζωή του οικισμού.
